تاریخچه

تاریخچه فعالیت‌های باستان‌شناسی

هفت‌تپه برای اولین بار توسط ژاک دمرگان فرانسوی در اواخر قرن نوزدهم میلادی که در آن زمان رئیس هیئت کاوش‌های باستان‌شناختی فرانسوی‌ها در شوش بود، شناسایی و مورد بازدید قرار گرفت. این محوطه باستانی سپس توسط رابرت مک آدمز از دانشگاه شیکاگو بررسی و تحت عنوان KS 98  بر روی نقشه ارائه شده توسط او مشخص گردید.
در اوایل دهه سال ۱۳۴۰ هجری شمسی با شروع فعالیت‌های کشت و صنعت هفت تپه به منظور تسطیح اراضی در چهارچوب طرح نیشکر هفت‌تپه، تیغه بولدوزر به بخشی از طاق یک آرامگاه ایلامی که از آجر ساخته شده بود، برخورد می‌کند. در همان زمان با اقدام به‌موقع مسؤولین وقت تسطیح این بخش از اراضی متوقف و دکتر عزت الله نگهبان از طرف مرکز باستان شناسی ایران به منطقه اعزام می‌شود. با بازدید صورت گرفته، کاوش‌های باستان‌شناسی هفت‌تپه در سال ۱۳۴۴ به سرپرستی ایشان و با همکاری دانشگاه تهران شروع که تا سال ۱۳۵۷ هجری شمسی ادامه داشت. اين كاوش‌ها هر سال به مدت سه ماه در فصل زمستان و اوائل بهار انجام مي‌گرفته و نمونه خوب و مفيدي از همكاري مشترك اداره كل باستانشناسي  و دانشگاه بوده كه علاوه بر شناسايي و كشف مدارك و شواهد باستان‌شناسي مربوط به دوره ايلام سهم موثري در تربيت دانشجويان و باستان‌شناسان ايراني داشته است. در طول این کاوش‌ها حدود ۱۵۰ ترانشه به ابعاد ۱۰ در ۱۰ متر کاوش گردید. در فصول نخست، کاوش‌ها بیشتر بر روی بخش شمال‌غربی محوطه، درست در جایی که تیغه بولدوزر بخشی از آثار را نمایان کرده بود، متمرکز بوده است. با مشخص شدن وضعیت شمال غربی شهر، در فصول بعدی کاوش‌ها به سمت جنوب‌شرقی محوطه گسترش پیدا کرد.

شکل 1: کاوش در آرامگاه دارای طاق هلالی

شکل 2: کاوش در هفت تپه

بعد از وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ و جنگ تحمیلی، ادامه این کاوش‌ها متوقف گردید. پس از یک وقفه طولانی با ایجاد پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه در سال ۱۳۷۹، مطالعات باستان شناسی هفت‌تپه در چهارچوب بررسی و کاوش گسترده در سطح شهر توسط دکتر بهزاد مفیدی از سال ۱۳۸۱ آغاز گرديد.

مطالعات جدید هفت تپه در واقع به نوعی در راستای کاوش‌های گذشته و در ادامه آنها صورت‌گرفته است. در کاوش‌های اخیر سعی گردید تا با استفاده از روش‌های جدید همچون بررسی‌های ژئوفیزیک محوطه در سطح وسیع، وسعت آثار معماری هفت‌تپه و گستردگی و ارتباط آنها با همدیگر مطالعه و شناسایی شود. از آغاز کاوش‌های جدید تا سال ۱۳۸۵ بخشهای مختلف محوطه مورد بررسی ژئوفیزیکی و مساحتی حدود ۱۱۰۰ متر مربع کاوش گردید. بررسی‌های ژئوفیزیکی هفت‌تپه به دو روش ژئومغناطیسی و ژئوالکتریکی بین سال‌های ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۵ انجام شد که در مجموع مساحتی حدود ۲۶ هکتار مورد پیمایش قرار گرفت. نتایج این بررسی‌ها منجر به شناخت دقیق‌تر چگونگی پراکندگی ساختارها و وضعیت قرارگیری آثار باستانی هفت‌تپه در مدت زمان بسیار کوتاهی بدون انجام هرگونه کاوش گردید. با تلفیق نتایج مطالعات جدید و کاوش‌های گذشته نقشه کامل‌تری از ساختارهای موجود در هفت‌تپه بدست آمد.

شکل 3: بررسی ژئوفیزیک در هفت تپه

شکل 4: کاوش های جدید در هفت تپه