به نام خداوند روزي ده رهنماي
خبری که از روز گذشته در شبکه‌های اجتماعی موجب آزردگی خاطر متولیان و حامیان میراث فرهنگی شد و همه را به شدت تحت تأثیر قرار داد، خبری دردناک بود. روز شنبه، گردشگری از کشور اکراین در بازدید از محوطه چغازنبیل بی‌توجه به منشور بازدید، از حفاظ مسیر بازدید عبور کرده و بر روی پوستامنت(سکو) صحن زیگورات رفته و دیگری از او فیلمبرداری کرده است و در شبكه هاي اجتماعي به اشتراك گذاشته است. اتفاقی که متاسفانه نه تنها در در ایران یا چغازنبیل که در بسیاری از کشورها و محوطه‌های باستانی آنها اتفاق افتاده است. پديده آسيب رساندن به اثار تاريخي بدون توجه به ارزش و اهميت انها ونداليسم گفته ميشود؛ وندالیسم زمانی بروز پیدا میکند که آگاهی و تعلق خاطر وجود نداشته یا کم باشد. كار اين گردشگر اكرايني نيز در رسته ونداليسم فرهنگي قرار مي گيرد. مواجه شدن با اين موضوع، ابتدا این سوال را مطرح میکند که چه عواملی در محوطه باستانی می‌تواند از آثار محافظت کند؟ در اینجا لازم است یادآوری کنم در محوطه میراث جهانی چغازنبیل در بدو ورود و پیش از تهیه بلیت تابلویی به نام "منشور بازدید از محوطه" قرار گرفته که به زبان فارسی و انگلیسی و پیکتوگرام‌هایی قوانین بازدید را معرفی کرده است. "عبور نکردن از حفاظ‌ها"، "قدم نگذاشتن بر آثار" و....از جملۀ این قوانین است. پیکتوگرام‌های منشور بازدید در طول مسیر نیز بر روی تابلوهای معرفی ساختارها و بناها تکرار شده‌اند. متاسفانه نه گردشگر و نه اکثر اوقات راهنمایان تور به این قوانین توجهی نداشتند. و اين عدم توجه منجر به رفتاري دور از شان ميراث جهاني ميشود. سوال دیگر در مورد نیروهای حراست از محوطه است.ایا این تعداد نفرات با این ابعاد و گستردگی محوطه کفایت میکند؟ متاسفانه تعداد نیروهای حراست از محوطه به دلیل اعتبارات و مسائل اداري پيوست آن، بسیار کمتر از نیاز و وسعت محوطه است، همین امر امکان حضور این نیروها در تمامی نقاط محوطه را ناممکن ساخته، خوشبختانه نصب دوربین‌های مداربسته در سال جاری كمك شاياني به نگهداري از محوطه و سرعت بخشي توجه به هر گونه هنجارشکنی در محوطه نموده است ليكن با توجه به وسعت محوطه،قطعاً از زمان مشاهدۀ چنین رفتاری از طریق دوربین تا دسترسی به گردشگر و تذكر لازم، زمان زیادی صرف خواهد شد . آموزش نیروهای حراست در نحوۀ برخورد با چنین گردشگرانی نیز از موضوعاتی بوده که به صورت کارگاه‌هایی تاکنون به کرات در پایگاه برگزار شده است.
پیام مهم‌تر اما مسئلۀ آموزش راهنمایان گردشگری است که بارها در مورد ضرورت انجام آن تاکید شده، تا جايي که در اسفند سال 1398 تصمیم بر آن شد با همکاری انجمن راهنمایان گردشگری استان، برنامه‌ای برای آموزش بيشتر راهنمایان گردشگری برگزار شود تا در آن بر اهمیت میراث جهانی، ارزش برجسته جهانی اثر، نقش گردشگر و گردشگری در صیانت از یک محوطه باستانی بیش از پیش برای راهنمایان گردشگری روشن گردد. متاسفانه در نبود راهنمایان آگاه، وقوع چنین رویدادهای ناگواری پیش بینی خواهد شد. این برنامه با همه‌گیری کرونا متاسفانه به تعویق افتاد. امیدوارم در اينده نزديك زيرساخت برگزاري اين دوره هاي آموزشي فراهم آيد.
در پايان مايلم تاكيد كنم، آثار تاریخی به ویژه آثار جهانی متعلق به شخص یا ارگان خاصی نیست، تفاوتی ندارد ما از آثار کدام کشور ، قوم و یا منطقه بازديد ميكنيم، همه ما در نگهداری از آثار تاریخی باید نقش و وظیفه داشته باشیم. مهمترین اقدام زیرساختی برای حفاظت از آثار تاریخی، منابع طبیعی و محیط زیست آگاهی بخشی است و مردم نیز باید در این امر مشارکت کنند، به عبارت دیگر با زور و یک دستگاه متولی تنها نمی‌شود از هیچ یک از موارد گفته شده مراقبت کرد و به مشارکت مردم نیاز است. اميدوارم با همكاري صدا و سيما و دستگاههاي متولي آگاهي بخشي فرهنگي بتوانيم گامهاي بزرگ و روشني به سمت آگاهي بخشي اهميت آثار تاريخي برداريم .
كهنه دلقي است ولي تازه براي دل ما يادگاريست ز ايام عزيزش مي دار
